W poprzednich artykułach wyjaśniliśmy dwie z trzech podstawowych koncepcji ajurwedy:
- Teoria pięciu wielkich elementów (pancha mahabhutas)- czyli elementów, z których składa się wszechświat i wszystko co się w nim znajduje (zobacz)
- Teoria trzech dosz (tridosa)- czyli reprezentacji tych 5 elementów w ciele i umyśle (zobacz)
Dzisiaj przybliżymy temat trzech gun (triguna)- czyli pierwotnych cech materii, a także subtelnych energii mentalnych.
GUNY – SATTVA, RAJAS, TAMAS
Guny można nazwać subtelnymi energiami mentalnymi. Tak jak dosze, guny są obecne zarówno w każdym z nas jak i we wszystkim co nas otacza. Choć do prawidłowego funkcjonowania potrzebne nam są wszystkie 3 guny, nasze działania powinny zmierzać w kierunku podnoszenia guny sattvy w naszym życiu. Dlaczego? Poniżej w tabeli zamieszczony jest krótki opis cech każdej guny:
| SATTVA | RAJAS | TAMAS |
| To energia czystości, harmonii, ładu, wiedzy, poczucia szczęścia, zadowolenia, spokoju, jasności | To energia działania, akcji, ruchu, pobudzenia, mobilności, która może prowadzić do niepokoju, chęci walki, agresji itp. | To energia bezwładności, inercji, otępienia, która może prowadzić do obojętności, braku aktywności, ignorancji, czy lenistwa. |
David Frawley w książce „Ajurweda medycyną natury” pięknie wyraził różnicę pomiędzy 5 elementami, które tworzą 3 dosze, a gunami. Można sobie wyobrazić, że żywioły dostarczają gliny, z której robi się garnek, podczas gdy guny są odpowiedzialne za to czy garnek będzie brzydki czy ładny. Inaczej mówiąc dosze, które się w nas przejawiają mogą być w 3 stanach.
Czyli może u nas dominować PITTA w Sattvie, Rajasie i Tamasie; VATA w Sattvie, Rajasie i Tamasie lub KAPHA w Sattvie, Rajasie i Tamasie.
Tak naprawdę w ciągu dnia przemieszczamy się na pewnym kontinuum tych 3 stanów i możemy doświadczać energii każdej guny z różnym nasileniem.
W stanie sattva potrafimy się skoncentrować, jesteśmy świadomi, czujemy się zrównoważeni, zadowoleni. Dzięki rajas możemy działać, być aktywni, wyrażać i czuć emocje. Tamas potrzebny nam jest do tego, aby zanurzyć się we śnie. Problemem dla nas może być nadmiar rajasu lub nadmiar tamasu, a współczesne tempo i styl życia coraz częściej popycha nas w stronę właśnie tych energii.
Nadmiar rajasu powoduje pragnienie życia w ciągłej uciesze, przyjemności, co finalnie często jest przyczyną cierpienia i bólu. Osoby, u których dominuje rajas bywają nad-ambitni, egoistyczni, dumni i lubią rywalizować, martwią się niepowodzeniem, są niecierpliwi i nadaktywni. Mają skłonności do kontrolowania innych, są perfekcjonistami. Łatwo wpadają w złość, zazdrość, ambicję, krytycyzm. Nie potrafią być w tu i teraz.
Ludzie z dominacją tamas są skłonni do lenistwa, często śpią nawet w ciągu dnia, są ociężali. Mają skłonność do stanów depresyjnych, mają mało energii mentalnej, a praca umysłowa łatwo ich wyczerpuje. Nie lubią podejmować wysiłku i ryzyka, wolą pracę o małej odpowiedzialności. Uwielbiają jeść, pić. Mają skłonności do chciwości, zaborczości przywiązana. Czasami we własnym interesie gotowi są szkodzić innym.
Ludzie z dominacją sattvy są przepełnieni miłością i współczuciem. To osoby uduchowione, z pozytywnym nastawieniem do życia. Niełatwo ulegają niepokojowi czy złości. Nawet jeśli ciężko pracują umysłowo, nie doznają umysłowego zmęczenia. Wyglądają świeżo, są pełni blasku, można ich poznać po radości, mądrości i szczęściu. Są twórczy i pokorni. Troszczą się o innych, troszczą się o zwierzęta i środowisko. Zależy im na tym, by naprawdę żyć, a nie prowadzić styl życia. Nie gonią za niczym, potrafią być w tu i teraz.
Wszystko co robimy, czym się otaczamy, co odbieramy ma wpływ na to jaka energia mentalna w nas dominuje. Ajurweda klasyfikuje pożywienie według 3 gun, czyli pożywienie z perspektywy ajurwedy jest „psychoaktywne” i ma ogromne znaczenie nie tylko w odniesieniu do naszego ciała i naszej fizyczności, ale wpływa również na stan naszego umysłu.
Potrawy sattviczne są nieprzetworzone, łatwostrawne i lekkie. Czujemy się po nich pełni energii, nie chce nam się drzemać. Są to przede wszystkim świeże warzywa i owoce, ryż basmati, ghee, fasolka mung dal.
Potrawy rajasowe są pikantne, gorące i słone, mocno przyprawione. Działają pobudzająco, kusząco, a od ich jedzenia stajemy się coraz bardziej rozproszeni, pobudzeni i nerwowi. Są to wszystkie słone przekąski takie jak chipsy, krakersy, wszelkie pożywienie marynowane, z puszki, potrawy bardzo tłuste i słone, kawa, cebula, czosnek.
Jak najczęściej powinniśmy unikać pożywienia wzbudzającego energię tamasową i letarg czyli jak alkoholu, zimnych lub mrożonych potraw, resztek jedzenia, mięsa w dużej ilości.
Zarówno joga jak i ajurweda wychodzą z założenia, że wszelkie cierpienie, stagnacja, niemożność rozwoju, choroby wynikają z ignorancji, inaczej niewiedzy (avidya) i aby to wyeliminować, potrzebna jest wiedza i zrozumienie, które można posiąść tylko z poziomu sattvy. We wszystkim co robimy należy szukać tej jakości. O sposobach pomnażania jakości sattvy w swoim życiu napiszemy już niebawem 🙂
Zapraszamy do obserwowania naszej strony!
Autorka: Weronika Gawrys
Artykuł na podstawie:
[1] David Frawley, Subhash Ranade: „Ajurweda medycyną natury”, a-ajurweda.pl, Kraków 2013.
[2] Vasant Lad: „Ayurveda. Nauka o samoleczeniu, przewodnik praktyczny.” Dom Wydawniczo- Księgarski KOS, Katowice 1997.
[3] Vasant Lad: „Ayurveda. Księga domowych środków leczniczych” Wydawnictwo KOS, Katowice 2018.